ԱՊՐԵԼ

 

Ապրե՜լ, ապրե՜լ, այնպե՛ս ապրել, 

Որ սուրբ հողըդ երբեք չզգա քո ավելորդ ծանրությունը:

Ապրե՜լ, ապրե՜լ, այնպե՛ս ապրել, 

Որ դու ինքդ էլ երբեք չզգաս քո սեփական մանրությունը:

Ու թե հանկարծ անպետքություն քեզ համարես, 

թե ինքըդ քեզ արհամարհես 

ու համառես, 

քեզ հետ վիճի՛, 

քեզ չզիջի՛,

համբերատար քեզ հետ խոսի՜, 

հակառակո՛ւմ քեզ համոզի 

ինքը... հզոր Հանրությունը... 

Ապրե՜լ, ապրե՜լ, այնպե՛ս ապրել, 

Որ ուրիշի խինդով խնդաս,

Որ ուրիշի ցնծությունով 

Ինքդ էլ ցնծաս, ինքդ էլ թնդաս: 

Լինես, մնաս ամենքի հետ, 

Նրանց կամքին հպատակվես, 

«Ես»-դ խառնես մեծ «մենք»-ի հետ, 

Նրանց ցավով լուռ տապակվես: 

Տրվես նրանց լույսի նման 

Եվ չխաբես՝ հույսի նման: 

Արշալույսի նման բացվես 

նրա՛նց համար, 

Վերջալույսի նման բոցվես 

նրա՛նց համար: 

Թե լաց լինես՝ նրանց համար,

Թե բաց լինես՝ նրանց համար: 

Եվ հա՜ց լինես նրանց համար՝ 

հոգևոր հա՛ց, 

Քեզ նրանցով կյանքում զինես 

Եվ նրանցով կյանքում լինես 

ոգևորվա՜ծ: 

Եվ նրանցով կյանքում լինես 

թույլ կամ ուժեղ,

Եվ նրանցով կյանքում լինես

բույլ կամ մժեղ, 

Թշվառ՝ ինչպես անապաստան,

Հարուստ՝ ինչպես լայն տափաստան... 

Ապրե՜լ, ապրե՜լ, ապրել այնպե՛ս, 

Որ նրանց հետ մթնես-ամպես 

Եվ նրանց հետ շանթարձակվես.

Մեկտեղ հանկարծ ընդարձակվես, 

Մեկտեղ դառնաս գունդուկծիկ. 

Մեկտե՜ղ բացվես, մեկտե՜ղ փակվես՝ 

Ինչպես նամակ և կամ բացիկ... 

Ապրե՜լ, ապրե՜լ, ապրել մեկտե՛ղ, 

Կյանքդ խառնել նրանց կյանքին, 

Տառապանքդ՝ տառապանքին, 

Ջանքդ՝ ջանքին, 

Ցանքդ՝ ցանքին,

Եվ ենթարկվել նրանց կամքին, 

Նրանց կամքն էլ քեզ ենթարկել,-

Դառնալ և՛ շանթ, և՛ շանթարգել... 

27.V.1957թ.

Մոսկվա

(«Մարդը ափի մեջ» շարքից)

  ԵՐԳԵԼ

Ա՜խ, թե երգելիս 

Զրընգալ, ինչպես բահը ջրտուքի, 

Ինչպես մանգաղը ցորենի արտում, 

Դղրդալ, ինչպես ջաղացի ջրտուն, 

Եվ լռել, ինչպես ստվերը շոգին: 

Իսկ դուք լսե՞լ եք՝ 

Ինչպես է երգում քամին նեղ ձորում, 

Մեղրի կաթիլը ինչպես է ծորում, 

Ինչպես է խոտը կրծում ճագարը, 

Ինչպես է լիզում հորթն աղաքարը, 

Ինչպես է երգում կաքավն իր «կղա»-ն, 

Ինչպես է երգում խաղացող տղան... 

Դուք չե՞ք մտածել.

Կարծես Էոլյան մի նոր քնար է 

Սյունից սյուն ձգվող հեռագրի լարը: 

Ա՜խ, եթե գտնել 

Այդպես երգելու դյուրին հնարը... 

Ա՜խ, եթե երգով լալ այնպես, ինչպես ծառերը խեժով,- 

արցունքո՜վ բուժող,- 

Եվ սպիանալ, ինչպես ջրերը կանաչ ջրմուռով,- 

անցած մրմուռո՜վ... 

Երգել ջրի պես՝ մերթ գահավիժող, 

Նեղլիկ քարափից բաց հովիտ խուժող՝ 

Անգիտակ իր իսկ ահեղ մռունչին, 

Մերթ էլ փոխարկված տարտամ մրմունջի՝ 

դանդաղ նեղվելով 

ու ներս մղվելով 

իրենի՛ց ծնված, 

իրենո՛վ սնված 

խարդախ սառույցից,- 

երգել ջրի պես՝ 

Մերթ էպիկական մանրամասնությամբ, 

ու մերթ թռուցիկ... 

Իսկ եթե երգել, 

Ինչպես ալիքը փոթորկված ծովո՞ւմ, 

Եվ նվագակցել, 

Ինչպես կաթիլը մութ քարանձավո՞ւմ: 

Իսկ դուք լսե՞լ եք՝ 

Լցված սափորից ի՜նչ նվագով է 

պաղ ջուրը չռում. 

Ի՜նչ անկրկնելի եղանակով է 

թեյնիկը եռում... 

Ա՜խ, եթե հնչել գովերգի նման՝ 

Երբ մանուկների բոբիկ ոտներից թեկուզ պղտորված՝ 

Բարի առուն է գոհունակ ճողփում. 

Ա՜խ, եթե հնչել եղերգի նման՝ 

Երբ սիրած կինը իր հանկարծ զոհված մարդուն է ողբում: 

Ա՜խ, եթե երգել եղեգնի նման՝ 

Երբ վեր է կենում քունն առած քամին- 

ցանկացած ժամին... 

Իսկ թե տրորվել՝ 

ավազի՛ նման, 

և ոչ թե վազի: 

Իսկ թե օրորվել՝ 

օրորոցի՛ պես և ոչ թե պատի, 

և այն ծոցի՛ պես, 

որ ուռճանում է մայրական կաթից: 

Եթե գալարվել՝ 

ոչ թե օձի՛ պես, 

այլ շեկ բոցի՛ պես: 

Եթե դալարվել՝ 

աղջըկա ճկուն իրանի նման:

Եթե խելառվել՝ 

ավելի լավ է անհաջող սիրուց: 

Եթե ոլորվել՝ 

այն թելի նման, 

որ շուլալվում է կախարդիչ կնոջ 

վզի կոճակում: 

Եթե գլորվել՝ 

այն լուրի նման, 

որ գերված երկրին 

սեփական բախտի տեր է հռչակում: 

Եթե մոլորվել՝ 

այն տուղտի նման, 

որ կանաչում է ծառի փչակում... 

Եթե ենթարկվել՝ 

ինչպես երակը արյան մղումին. 

Եթե ուղարկվել՝ 

աստղերից եկած պայծառ լույսի՛ պես. 

Եթե քողարկվել՝ 

ապա հույսի՛ պես. 

Եթե ընդգրկվել՝ 

զորասյունի մեջ, որ ստրկացած երկիր է փրկում 

և ոչ թե մարդկանց լեզվից է զրկում. 

Եթե վիճարկվել՝ 

վիճարկվել իբրև խոր ճշմարտություն. 

Ու եթե զարկվել՝ 

տագնապի ժամին ահազանգի պես. 

Ու եթե զրկվել՝ 

ապա սուտ փառքից, ոչ թե ամոթից. 

Ու եթե լլկվել՝ 

բաժանման ցավից, ոչ թե թշնամուց. 

Ու եթե լալկվել՝ 

արհամարհանքից և ոչ թե վախից. 

Ու եթե ծլկվել՝ 

ինչպես անձրևը ճաքճըքած արտում. 

Իսկ թե իմանալ՝ 

ինչպես արևը իր ծագման պահը. 

Ու թե զարմանալ՝ 

ո՛չ թե լավ բանից, այլ միայն վատի՜ց. 

Թե ընդարմանալ՝ 

որպեսզի նորի՛ց, կրկի՜ն թարմանալ. 

Թե ընդդիմանալ՝ 

նաև անցողիկ հաջողությանը. 

Ու թե դիմանալ՝ 

ապա դիմանալ 

ժամանակների խիստ քննությանը... 

Երգե՜լ ու... մեռնե՛լ, 

Ու եթե մի օր կասկած հարուցել, 

Ապա բուրավետ այն հոտերի՛ պես, 

Որ մի ժամանակ սուր են զգացվել, 

Դրա համար էլ արդ չեն զգացվում. 

Ու եթե մի օր դժվար հասկացվել՝ 

Ապա հինավուրց այն տոտեմի՛ պես, 

Որ մի ժամանակ լավ էր հասկացվում: 

Ու եթե մաշվել՝ 

Ապա հեսանվող մի դանակի՛ պես. 

Եթե ետ քաշվել՝ 

Հաղթանակ տարած մի բանակի՛ պես. 

Եթե չհիշվել՝ 

Չքնաղ լեգենդի հեղինակի՛ պես... 

Ու եթե հիշվել՝ 

Ժողովրդական եղանակի՜ պես... 

31.V.1957թ.

Մոսկվա

 ՄԻ ՊԱՀ ԶՂՋՈՒՄ ԵՄ

Ես օգնեցի բոլորին, ես ինձ միայն չօգնեցի, 

Կորով տվի ամենքին, միայն ինքս հոգնեցի։ 

Խորհուրդներով իմ խելոք խելք հավաքած գնացին 

Քանի՜- քանի՜սը կյանքում - ե՛ս էլի գիժ մնացի։

Ով հանդիպեց՝ ստացավ մի թաս գինի ինձանից, 

Լոկ ես գինի չըմպեցի իմ սեփական հնձանից։ 

Ի՞նչ եմ եղել ողջ կյանքում՝ հարսանքավոր ու քավոր,

Մինչ ամենքից ավելի ինձ էր օջախ հարկավոր։ 

Վստահեցին ոմանք ինձ - հոգիս դարձավ գաղտնարան, 

Վստահեցի շատերին - գաղտնիքս առան ու տարան։ 

Ու զղջում եմ ես մի պահ. սեր ու բարիք եմ ցրել, 

Մինչդեռ պետք էր սեր հայցել, իսկ բարիքը՝ վաճառել… 

20.IV.1957թ.

Մոսկվա

 ԳՈՎԵՐԳՈՒՄ ԵՄ

Գովերգում եմ այն խարույկը, որ բնա՛վ չի մտահոգվում, 

թե իր մահն է իր իսկ բոցը։ 

Գովերգում եմ ես այն մորը, 

որը

ծնում և չի հոգում, 

Թե ո՞ւր պիտի տեղավորի առանց այն էլ նեղ սենյակում 

նորածնի օրորոցը։ 

Գովերգում եմ ես այն օրը, 

որը 

գալիս 

ու տալիս է, 

Ինչ երազել-տենչացել են ձիգ տարիներ։ 

Գովերգում եմ ես այն նորը, 

որը 

ոչ ոք չի հորինել … 

Գովերգում եմ ես այն լավը, 

Որ մեռնում է նրա մասին չցավելուց, 

Եվ այն ցավը, 

Որ ծնվում է շատ սիրելուց. 

Եվ այն սերը, որ ո՛չ կույր է, 

Ո՛չ էլ՝ դիտմամբ՝ ակնոցավոր. 

Գովերգում եմ և այն լուսե գաղափարը, 

Որ չի դառնում նեղ կաղապար, 

Այն կասկածը, որ ծնվում է հեգնող ցավով, 

Հետո դառնում մի անկասկած ճշմարտություն 

Ու բաց անում նոր ճանապարհ … 

Գովերգում եմ այն երա՛շտը, որ մղում է ջրանցք շինել, 

Այն ջրա՛նցքը, որ չի շինվում արյան գնով, 

Այն արյո՛ւնը, որ թափվելիս զուր չի թափվում, 

Այն թափվե՛լը, որ վերստին հավաքվելու հնար ունի, 

Այն հնա՛րը, որ չի խաբում, 

Այն խաբե՛լը, որ մղում է չեղած ճիշտը որոնելու, 

Որոնո՛ւմը, որ ի վերջո չի հասցնում մոլորումի, 

Մոլորո՛ւմը, որ ակամա վերջանում է մի նոր գյուտով … 

…Եվ, վերջապե՛ս, գովերգում եմ գովերգումը։ 

Թող բա՜ն լինի գովերգելու … 

20,25.05.1957թ.

Մոսկվա

 ՀՅՈՒՐԱՍԻՐՈՒՄ ԵՄ

Հյուրասիրում եմ 

Ձմռան վերջերին՝ խաղողի ճութով, 

Եթե չեք ճաշել՝ կաքավի ճուտով, 

Որին, հավատա, ես չեմ սպանել։ 

Պատիվ եմ անում, 

Ո՛վ քաջ սպաներ, 

Ձեզ՝ արձակուրդով, 

Ծեր պատմաբանիդ՝ այնպիսի նյութով, 

Որ կնախանձեր և Հերոդոտը։ 

Թե հին տանձենին հյութի կարոտ է՝ 

Հյուրասիրում եմ անարատ հյութով։ 

Թե աշխատանքից հոգնել ես, խնդրե՛մ, 

Հյուրասիրում եմ կենարար մութով։ 

Եթե փող չունես և առիթ չունես՝ 

Չգիտես ինչպես ուրախացնես 

Կնոջդ սիրած, 

ի՞նչ է հարկավոր, 

Ինձ համար հեշտ է, խնդրե՛մ ի՜ն չ կա որ՝ 

Հյուրասիրում եմ քեզ … մարտի ութով։ 

Ով առանց այն էլ շատ է սպասել՝ 

Հյուրասիրում եմ վերահաս ¦շուտ§-ով։ 

Հյուրասիրում եմ արտերին պուտով, 

Արտերին … վա՜յ, չէ՛ … ծովի՛ն կարկուտով, 

Եվ ի՜նչ կարկուտով. 

Որ նա չհալվի՝ դառնա մարգարիտ, 

Եվ ողջը հասնի ծովի արքային՝ 

Հողածին մարդու … 

Քեզ ի՞նչ տամ, ասա՛, խռոված բալիկ. 

Կուզես՝ պաղ ալիք, 

Կուզես՝ խաղալիք։ 

Չէ՛, հյուրասիրեմ ես քեզ խտուտով, 

Իսկ խռով զույգին՝ ճիտով-խտիտով, 

Լռակյաց ձորին՝ 

երգող արտույտով, 

Հոգնած հնձվորին՝ 

արեվամուտով, 

Ջրով՝ ծարավին, 

Սառած հյուսիսին՝ օդով հարավի, 

Պառավին՝ 

երկար ու անվիշտ կյանքով, 

Կյանքին՝ խնդությամբ և ուրախությամբ, 

Ուրախությանը ոչ թե թռիչքով, 

այլ տևողությամբ, 

Կախյալ լուսնյակին՝ սեփական լույսով, 

Կախյալ գաղութին՝ փրկելու հույսով, 

Հույսին՝ կատարմամբ … 

Հյուրասիրում եմ 

Անզավակ մարդուն՝ երազած որդով, 

Ով չունի և տոհմ՝ քառասուն պորտով, 

Փոքր աշխարհին՝ մեծ ժողովրդով, 

Ցորենի արտին՝ աննշան հարդով, 

Շալ դարձած բրդով՝ 

գառնուկին անծին, 

Առաջին վարդով՝ 

ժամադրվածին, 

Ձախորդ ձկնորսին՝ հաջողակ կարթով, 

Ձախորդ որսորդին՝ 

լեցուն թակարդով, 

Պառավ օրիորդին՝ 

հոյակապ մարդով, 

Թունդ խաղամոլին՝ 

Երկրի քարտեզով և ոչ թե քարտով. 

Այն բաղաձայնին, 

Որ գեթ մի անգամ երգել է ուզում՝ 

ուժեղ կոկորդով. 

Այն պառավ տատին, որ վերջի՜ն անգամ 

Կով է երազում՝ 

խորոտիկ հորթով. 

Այն կիրթ կրիային, որ գիտի իրեն 

Փշեր չեն սազում՝ 

ջրարջի մորթով … 

Հյուրասիրում եմ մի վերջին անգամ 

Գաղտնիք պահ տվող հուզված սրտերին 

Ինձ նման ձրի ու թանկ լոմբարդով, 

Իսկ գեղեցկուհուն՝ ինձ նման ճորտով, 

Ինձ նման ճորտին՝ մի շռայլությամբ, 

Որ չունի և վերջ, 

Վերջին՝ սկիզբով, 

Սկզբին՝ հարմար շարունակությամբ, 

Որ ունի նաև … չափի զգացում։ 

Հյուրասիրում եմ ես ինձ էլ նույնով՝ 

չափի զգացմամբ … 

27.05.1957թ.

Մոսկվա

 ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒՄ ԵՄ

Օդում լավ ձե՞ռք է մնացել կախված՝ 

սիրո՛վ կսեղմեմ. 

Անարատ մի սի՞րտ է զուր տեղը դաղված՝ 

ցա՛վը կմեղմեմ. 

Սրբատաշ քա՞ր է լուռ ընկած գետին՝ 

կդնեմ պատի՛ն. 

Թե հալոցք է պետք՝ սառույց էլ լինեմ 

կդառնամ կաթիլ. 

Թե թանաք է պետք փրկարար գործին՝ 

Ի՜նչ թանաք, կտամ արյո՛ւնս անգամ. 

Թե նոր զոհ է պետք ընդհանուր գործին՝ 

Այդ ո՞ւմ եք փնտրում, ես արդեն հո կամ։ 

Նաև ասում եմ. 

Գերադասում եմ կրակից հեռու մի փոքր մրսել, 

Քան այրվել նրա մոտիկությունից. 

Եվ հրաժարվել հյուրասիրվելու սուր ցանկությունից, 

Քան դժվարությամբ կերածս մարսել … 

Հայտարարում եմ. 

Միայն ընդհանուր հայտարարում են 

ճշտվում - ճշգրտվում տրված թվերը, 

Թռիչքի մեջ են փորձվում թևերը, 

Մարմնի ձևերը՝ 

լոկ մերկանալիս, 

Անգին նվերը՝ 

լոկ ստանալիս, 

Լոկ ճուտ հանելիս՝ 

Թռչունի առողջ կամ լակ ձվերը 

Թռչուններն իրենք՝ 

Երբ սկսվում է նրանց չվելը … 

Հայտարարում եմ. 

Չե՜մ պրծնի երբեք կնոջ նազանքից, 

Իսկ նազուտուզից հոգնել եմ վաղուց … 

Չե՜մ ելնի երբեք խորունկ ակոսից, 

Խորամանկ փոսից զզվել եմ վաղուց …. 

Չե՜մ հոգնի երբեք մարմնի մարզանքից, 

Մտքի մարզանքից հոգնել եմ վաղուց … 

Հայտարարում եմ. 

Իմ փորձված մետրը երբեք չեմ փոխի 

անորոշ թիզով, 

Փորձված բանջարն իսկ երբեք չեմ փոխի 

անծանոթ մսով։ 

Միջնադար ընկնեմ, 

Թե բռնակալ է իմ շահնշահը՝ 

չեմ դառնա վեզիր, 

Ես նրա համար ոչ թե շքեղ գորգ - 

Չեմ դառնա անգամ և մաշված խսի՜ր … 

Ապագա ընկնեմ՝ 

Եթե հանդիպեմ գայլ ու աղվեսի, 

տուզի և տզի, 

Գործուղում կառնեմ, կվերադառնամ 

Քսաներորդի այս ծանոթ կեսին … 

Հայտարարում եմ, օ ո՜չ, խնդրում եմ. 

-Գործուղում տվեք ապագա գնամ … 

29.05.1957թ.

Մոսկվա

 ԱՏՈՒՄ ԵՄ

Ատում եմ ձյունը՝ 

Թե նա տեղում է ամառվա կեսին, 

Եվ մահն եմ ատում՝ 

Թե հյուր է գալիս աղջկատեսին, 

Մահից ոչ պակաս՝ 

Եվ ա՛յն քողարկված մենատնտեսին,- 

Նրա՛ն ու նրա՜նց, 

Ովքեր ուրիշի շեն տունն են քանդում՝ 

Իրենց պետք եկած գերանի համար, 

Ովքեր ուրիշի ծառերն են ջարդում՝ 

Մի բուռ չհասած ծիրանի համար, 

Ովքեր համայնքի ծովից են խոսում, 

Բայց դեպի իրենց լճակն են հոսում … 

Ատում եմ նաև այն խելոք սուսիկ - փուսիկությունը, 

Որտեղ դժվար է տարբերել անգամ երեսն աստառից, 

Եվ այն հարկադի՛ր, ոչ թե ի ծնե կուզիկությունը, 

Որ ստացվում է … ցած առաստաղից։ 

Ատում եմ նաև այն նեղ կոշիկը, 

Որ աքցանի պես ոտքերդ է բռնում, 

Իսկ հոգուդ վրա կոշտուկ է դառնում … 

Ա՛յն գործն եմ ատում, 

Որ ոչ թե գործ է, այլ ծանր հանցանք, 

Ա՛յն փորձն եմ ատում, 

Որ մարդկանց գլխին դառնում է փորձանք, 

Ա՛յն դավանանքը, 

Որ վերջ ի վերջո փոխվում է դավի, 

Գլխացավանքը, 

Որ փոխարկվում է սուր գլխացավի … 

Խավարն եմ ատում, եթե խավարում 

Ո՛չ միտք է ծնվում և ո՛չ էլ զավակ։ 

Եվ լույս եմ ատում, թեկուզև պայծառ, 

Թե չի հանդուրժում մինչև իսկ շվաք … 

Ինչ խոսքեր ասեմ այն ձեռագրին, 

Որ չի հասկացվում, բայց կարդացվում է, 

Ատե՞մ, թե խղճամ այն տարեգրին, 

Որ նյութ է սարքում, 

Ոչ թե հավաքում։ 

Խղճա՞մ, թե ատեմ այն տարագրին, 

Որ միշտ ապրում է … իր հայրենիքում … 

Թո՜ւհ, ինչքա՜ն բան կա կյանքում ատելի,- 

Ես չգիտեի … 

25-26.05.1957թ.

Մոսկվա

 ՉԵՄ ՀԱՐԳՈՒՄ

Մինչ տարին ունի տասներկու ամիս ու չորս եղանակ, 

Տասներկու անգամ սա եղանակ է մի օրում փոխում։ 

Եթե դուք պետք եք և, դիցուք, նույնիսկ հաշիշ եք ծխում, 

Նա էլ է ծխում, որպեսզի հանկարծ … դուք չնեղանաք։ 

Ի՜նչ էլ նվագեն՝ նա է պարողը, 

Ի՜նչ էլ կարել տան՝ նա է կարողը, 

Որ ծառն էլ ցույց տան՝ նա է քարողը։ 

Հարգո՞ւմ եք նրան։ 

Իսկ հապա սրա՞ն, 

Որ ասես լինի առածի պարան.

Հապա փո՛րձ արա ու ցա՜խ դիր վրան … 

Չեմ հարգում շանն էլ, որին չար տերը 

Անտեղի տեղը որքան ծեծում է, 

Այնքան նա լիզում տիրոջ ոտերը՝ 

Իրեն տրորո՜ղ-ջարդո՜ղ ոտերը, 

Եվ կծելու տեղ լոկ կաղկանձում է.. 

Եկեք միասին չհարգենք նրա՛նց, 

Ովքեր սերտում են և ոչ թե դատում, 

Ճառո՜ւմ են - բնավ չե՛ն կշռադատում. 

Ովքեր չեն ջոկում ո՛չ թացը չորից, 

Ո՛չ էլ տարբերում անդունդը ձորից. 

Ովքեր գրածի տառն են ընթերցում, 

Ովքեր քնածին մեռած են կարծում, 

Ովքեր կարծում են 

Ծուխը՝ հրաբուխ, 

Իսկ լացը հարբուխ … 

Չեմ հարգում նաև ա՛յն նորությունը, 

Ով վաղեմության նոր տարբերակն է, 

Ա՛յն չորությունը. 

Որ չի տարբերվում անգթությունից, 

Անհուն թվացող ա՛յն խորությունը, 

Որտեղ աճում է եղեգն ու ջրմուռ, 

Եվ հիմարավուն ա՛յն բարությունը, 

Որ մոռանում է կսկիծ ու մրմուռ … 

Հարգած չունենամ ա՛յն ծերությունն էլ, 

Որ իմաստության նույնիսկ բո՜ւյր չունի։ 

Հարգած չունենամ ա՛յն ծռությունն էլ, 

Որ Սասնա ծռից մի նշո՜ւյլ չունի, 

Եվ հնարավոր ա՛յն հարությունը, 

Որ ավարտվում է լոկ … համբարձումո՜վ, 

Ո՛չ թե մարդկանց մեջ վերադարձումով … 

Ե՛վս մի անգամ չհարգեմ նրանց, 

Ովքեր մտնում են հոտած գաղջ անկյուն, 

Երբ կարող էին թարմ օդում մնալ, 

Թեկուզև այնտեղ մի փոքր մրսել 

(Այդտեղ եմ հասել 

Երբեմն ես է՛լ) … 

Ովքեր մթնում են, 

Երբ կարող էին միշտ մնալ լուսե, 

(Ինձ էլ երբեմն խավարն է գրկում) … 

Ովքեր վատնում են 

Իրենց ուժերը փսփսուքի մեջ, 

Մինչև կարող էին բարձրաձայն խոսել 

(Երբեմն նաև ես ի՛նձ չեմ հարգում) … 

Երբեմն նաև ես ի՜նձ չեմ հարգում … 

25,27.05.1957թ.

Մոսկվա

 ՎԻՃՈՒՄ ԵՄ

Ես վիճում եմ, 

մե՜կ է՝ ո՛ւմ հետ, 

Ինքս ի՞նձ հետ, 

Թե՞ ուրիշի։ 

Իսկ դու մի պահ ակա՛նջ արա 

Ու լա՜վ հիշիր։ 

Ես վիճում եմ և աստղերից լավերի՛ հետ, 

Եթե նրանք տալիս են մեզ աղո՜տ մի լույս, 

Բայց ո՛չ կրակ … 

Ես վիճում եմ կանաչների ծովերի՛ հետ, 

Եթե նրանք դաշտում փտում, 

Բայց չեն մտնում 

Ո՛չ մի մարագ։ 

Ես վիճում եմ զավակի հետ, 

Ա՛յն զավակի, 

Որ իր մորը փող է տալիս դատարանով … 

Ես վիճում եմ ավագի հետ, 

Ա՛յն ավագի, 

Որ կրտսերից ինքը պիտի խելք հավաքի, 

Մինչդեռ նրան իր ետևից 

Քարշ է տալիս հաստ պարանով … 

Ես վիճում եմ շվաքի հետ, 

Ա՛յն շվաքի, 

Որ արևից թունդ է վառվում։ 

Ես վիճում եմ նվագի հետ, 

Ա՛յն նվագի, 

Որ բոլորին զզվացրել 

Բայց և այնպես չի դադարում … 

Պիտի վիճեմ 

Եվ երգի՛ դեմ, 

Թե բռնի են երգել տալիս խեղճ երգողին. 

Եվ բերքի՛ դեմ, 

Թե չի սնում բերք ու բարիք հավաքողին. 

Եվ վերքի՛ դեմ, 

Թե չի բուժվում, այլ վարակում, 

Եվ ներկի՛ դեմ, 

Թե ծածկում է, չի՛ նորոգում … 

Ես չվիճե՞մ 

Ա՛յն կրքի դեմ, 

Որ չի ծնում մի նոր որդի, 

Այլ պարզապես զուր վատնում է. 

Ա՛յն գրկի դեմ՝ հուդայական, 

Որ մատնում է … 

Ասե՛ք, ինչպե՞ս դեմ չխոսեմ 

Ա՛յն պիտակին, 

Որ չի սազում, բայց կպչում է և չի պոկվում. 

Ա՛յն շիտակին, 

Որ դիմակներ փոխելով է մտահոգում. 

Ա՛յն դիտակին, 

Որ քնած է. 

Ա՛յն կտակին, 

Որ գնված է … 

Նորի՜ց վիճեմ՝ 

ա՛յն բախտի հետ, 

Որ գալիս է, գալը բարի՜, 

Սակայն ու՞ր է - տե՜ղն է պարապ։ 

Նորի՜ց վիճեմ՝ 

ա՛յն թխպի հետ, 

Որ կուտակվում բոլոր տարին, 

Բայց չի դառնում տեղատարափ … 

Վիճեմ նաև ա՛յն մութի դեմ, 

Որ կուրացնո՜ւմ - ա՛չք չի շոյում,- 

Մթնա՜ծ վիճեմ. 

Ա՛յն բութի դեմ, 

Որ կարծում է՝ շիշ է դարձել,- 

Շեշտվա՛ծ վիճեմ. 

Ա՛յն կուտի դեմ, 

Որ ցորեն էր մի ժամանակ, 

Սրսո՜ւռ ցորեն,- 

Վիճեմ լացո՜վ. 

Ա՛յն ճութի դեմ, 

Որ չի ուտվում, 

Ոչ էլ դառնում արդար գինի,- 

Հարբա՜ծ վիճեմ. 

Ա՛յն փուտի դեմ, 

Որ ինքն իրեն սերտ է կարծում,- 

Իզո՜ւր վիճեմ. 

Ա՛յն տուտի դեմ, 

Որ տո՜ւտ չունի՝ 

Որ անծայր է այս վեճի՛ պես,- 

Վիճեմ անվե՜րջ … 

Վիճեմ նաև ա՛յն վեճի դեմ, 

Որի բերած օգո՞ւտն է շատ, թե՞ վնասը՝ 

Ես չգիտե՜մ … 

20,26.05.1957թ.

Մոսկվա

 ՍԱՐՍՌՈՒՄ ԵՄ

Սարսռում եմ 

Հալվող-հալվող քո հպումից 

Ու պաղ քամուց, 

Եվ ա՛յն մտքից, 

Թե կարող եմ քեզ կորցնել … 

Թրթռում եմ 

Բաց աչքերով խարխափումից, 

Փակ թշնամուց 

Եվ ա՛յն մտքից. 

Որ կարող եմ շատ շոյելուց 

Թռչնակի պես քեզ մեռցնել … 

Դողդողում եմ 

Որդո՛ւս վրա, 

Եվ քո սիրո՛, 

Բախտի՜ վրա իմ տարագիր ժողովրդի … 

Թպրտում եմ 

Սրտի՜ նման … 

10.09.1957թ.

14.11.1957թ.

Մոսկվա

 ՀԻԱՆՈՒՄ - ՀՐՃՎՈՒՄ ԵՄ

Ես հիանում - հրճվում եմ՝ 

Ե՛վ քուն մտած քարափով, 

Ե՛վ արթնացնող տարափով. 

Մանուկների և՛ խաղով, 

Ե՛վ կրկըրան ծիծաղով, 

Որից նրանք ո՛չ հոգնում, 

Ո՛չ կարող են հագենալ: 

Ես հիանում - հրճվում եմ՝ 

Մինչև անգամ և անհամբույր մետաղով, 

Եթե արդեն առյուծ կըտրած՝ 

Հալոցքի մեջ շեկ է նա, 

Բայց և գիտես, մե՜կ է, նա 

Ա՛յ - ա՛յ պիտի՝ կատու դարձած՝ լուռ հոսի, 

Դառնա կալսիչ, 

Տպագըրիչ մեքենա, 

Ինչպես նաև շքանշան հերոսի, 

Նույնպես կնոջ ու հարսի 

Կրքոտ վզնոց, 

Փառավորվող լանջափակ, 

Խանդոտ գոտու փակ ճարմանդ... 

Ես հիանում - հրճվում եմ՝ 

Տարբեր վարքի 

Ու բարքի տեր գետերի 

Խելացնոր ու մարմանդ, 

Լուրջ ու կայտառ հոսանքով՝ 

Ինչպես կանանց ոտերի 

Կտկտացող նազանքով, 

Որոնց հետքը փոշեթաթավ մայթերին 

Շատ է նման ծանոթ կախման կետերի... 

Ես հիանում - հրճվում եմ՝ 

Երկինք մաքրող որոտով, 

Գառնուկների նոր հոտով 

Կարկատանված արոտով, 

Մինչև անգամ և սերմնաթափ առէջքով- 

Միայն՝ տակը հող լինի, 

Մինչև անգամ նաև լվի թռիչքով- 

Միայն՝ թռի՜ք թող լինի... 

Թե չեք հաշվի անհամեստ 

Ու չեք գտնի անհարմար՝ 

Ինքըս ինձնից անջատվում 

Ու հրճվում եմ մի քիչ նաև ինձանով՝ 

Երբ որ ինքըս ինձանից 

Հոտն եմ առնում ինքնայրմա՛ն, 

Սուրբ քըրտինքի՛, 

Եռեփ եկող հնձանի՜...

27.V.1957թ. 23.XI.1957թ. Մոսկվա

 ԵՆԹԱԴՐՈՒՄ ԵՄ

Ես կարող եմ ենթադըրել, 

Թե այս ջուրը ոչ թե պղտոր, այլ վճիտ է: 

Ես կարող եմ ենթադըրել, 

Թե հոյակապ ապարանք է այս խրճիթը: 

Ես կարող եմ ենթադըրել, 

Թե այս ծուխը 

Գոլորշացող քարածուխ է, 

Եվ այս կարմիր ճոթը բարակ 

Ոչ թե լաթ է, այլ բոց - կրակ... 

Ես կարող եմ ենթադըրել, թե ինձ մոտ ես, 

Թեպետ և մեզ սար ու ձորեր են անջատում: 

Ես կարող եմ ենթադըրել, 

Թե դու համեստ-ամաչկոտ ես, 

Մինչդեռ իրոք՝ 

Ինձ պարզապես չե՜ս նկատում... 

Ես կարող եմ ենթադըրել, 

Թե այս քունը արթնություն է, 

Եվ այն ծանըր պարտությունը 

Չտեսնըված հաղթություն է. 

Թե այս տանձը... մեծ սափոր է, 

Եվ հանդես է այս... թափորը. 

Թե այս լեռը... մի շուռ տրված հսկա փոս է 

Եվ մի փոքրիկ ինքնահոս է 

Իմ այն մատը, 

Որ կոչվում է, կարծես, ճկույթ... 

Ես կարող եմ ենթադըրել, 

Բայց ի՜նչ օգուտ... 

25.V.1957թ.

Մոսկվա

                         ԽՈՍՏԱՆՈւՄ ԵՄ

Խոստանում եմ

Լինել ո՛չ թե հարկահավաքը,

Այլ զավա՜կը

Դժվար դարի,

Ինչպես նրան՝ և ինքըս ինձ

Հավե՜տ մնալ հավատարիմ.-

Թեկուզ կրել և մահացու ցավը դարի,

Թեկուզ նույնիսկ կյանք արժենա դավը դարի,

Մեռնելիս էլ ո՛չ թե տանել,

Այլ կտակե՜լ լավը դարի.

Լինել բոցը նրա հրի,

Բերք հասցընող նրա տոթը,

Ո՛չ թե նրա անցնող քամին ու մոխիրը.

Լինել նրա ո՛չ չորացած,

Ոչ էլ անգամ կանաչ խոտը,

Որով սնվում,

Որին նաև կոխկըրտում է հոծ նախիրը.

Լինել նրա բո՜ւյրը, հո՛տը,

Հոտը,

որին

Ո՛չ մի սմբակ,

Ո՛չ մի կճղակ

Կամենա էլ՝ չի՜ տրորի...

Խոստանում եմ

Բաց ճակատով զուր չխփվել հաստ պատերին։

Ինչի՞ համար.

Էլի՛ պատը կմնա պատ,

Կպակասի մի լավ ճակատ։

Խոստանում եմ

Չբարձրանալ ու չքայլել ձիգ տարիներ

Իմ ոտերի

Խեղճ թաթերին։

Ինչի՞ համար.

Այն, որ չկա՝

Չի՜ երևա...

Համաձայն եմ, որ սագերը նկատելի

Ինչ-որ բանով ազգակից են և բադերին։

Բայց սագը՝ սագ,

Բադը բադ է։

Ինչո՞ւ խփվել պատեպատ էլ.

Մի՞թե աչքի արձակուրդ է

Կամ ուղեղի հանգըստյան օր...

Լավ չ՞է արդյոք ապաստանել հին լաթերին,

Քան նորաձև հագուստ կոչված այն անտերին,

Երբ որ մարդուն բարձրահասակ

Հագցընում են մանկան թասակ,

Մի համառոտ անդրավարտիք,

Քաղվածքի պես նեղ է գալիս և շապիկը,-

Ա՛յ շան որդիք,

Մա՞րդ ենք կոչվում,

Թ՞ե կապիկ ենք...

Կարգ ու կանոն պահպանելու մտքից մղված՝

Ընդդեմ գոռող-անկարգապահ անհատների՝

Չե՛մ ստիպի ճնճղուկներին ու ծտերին

Աշնան վերջին չվել հարավ,-

Էհ, ի՜նչ դառավ.

Ծիտը ես եմ՝ չե՜մ կամենում...

Նաև պիտի ձեզ խոստանամ

Երբեք հոգով, ձեռքի նման, չկոշտանալ.

Թե շատ թանկ եմ ու շատ դժվար՝

Չէժանանալ ու հեշտանալ.

Խաբվածության խումից հետո

Ինչպես պետք է զգաստանալ

Ու դրանից չվշտանալ.

Չխստանալ հնազանդի, խոնարհի դեմ.

Հանգստանա՛լ,

Բայց ոչ երբեք այլոց մեջքին.

Ճամփա՛ բանալ

Եվ հույսի դո՛ւռ,

Դավադրությո՛ւն

Ու փակ աչքե՜ր.

Տքնել-ջանալ՝

Ո՛չ թե փողով կամ պատվերով,

Այլ ակամա ինքն իրենից անջատվելով՝

Ինչպես հրից ջերմությունը...

Ի՞նչ խոստանամ,

Եթե լեռ եմ՝ դա՛շտ չեմ դառնա,

Ոխերիմ եմ՝ հա՛շտ չեմ դառնա,

Թե սրբության ավազան եմ՝

Ի՜նչ լվացքի - և խմորի՜ տաշտ չեմ դառնա...

Չե՛մ խոստանում,

Որովհետև համոզված եմ, հաստա՛տ գիտեմ,

Որ երբևէ կոխ չեմ բռնի կամ չեմ պարի

Ուրիշների դեռ նոր թաղած

Կամ չքաղած

Մարգերի մեջ ու բոստանում...

Չե՛մ խոստանում,

Որովհետև համոզված եմ, հաստա՛տ գիտեմ,

Որ ինձ նման մարդը երբեք

Չի զրպարտում - ամբաստանում

Անմեղ տեղը և ո՛չ մեկին,

Մինչև անգամ... մարդանման գինու տկի՜ն...

Բայց, ա՜յ, խնդրե՛մ.

Խոստանում եմ պարապ մնալ

Եվ կամ տրվել խաղ ու պարի,

Քան թե դառնալ ագիտատոր

Վնասակար գաղափարի։

Խոստանում եմ զրկվել նաև

Սուրբ անունից ուղղափառի,

Քան թե կորցնել ոտքերիս տակ

Մարդկայնության հողը բարի։

Եթե անգամ դառնալ թռչուն՝

Բո՛ւի նման, չղջիկի՛ պես

Ապրել թեկուզ մթին որջում,

Քան թե դառնալ սիրված... թութակ։

Ո՛չ մեղ դրեք,

Ո՛չ համարեք հիմար կատակ.

Որովհետև շա՜տ են խաբել միամիտիս

(Լավերն անգամ վատացել են),

Որովհետև երկրի վրա

Դրամանենգ մարդիկ այնքա՜ն շատացել են՝

Ստիպված եմ ոսկին փորձել,

Ատամներո՛վ ոսկին կրծել,

Նույնիսկ ոսկի՜ն,

Էլ ո՜ւր մնաց թե հավատամ

Դեռ ոսկու տեղ ծախվող խոսքին...

Հանդիսավոր խոսք եմ տալիս

Քեզ ուրագե՜լ

Ու կացինե՜լ,

Տմարդությո՛ւն,

Իսկ քեզանով, ճշմարտությո՛ւն,

Իսկ քեզանով սի՜րտ վարակել,

Անձրև ու ջուր թե բարակեն՝

Եվ իմ արյա՛մբ քեզ ոռոգել-

Վերստեղծել ու նորոգել...

Խոստանում եմ

Ոմանց նման իզուր տեղը չխոստանալ...

20-21.VI.1957թ.

  ԿԱՐԴՈՒՄ ԵՄ

Ես կարդում եմ և... հասկանում, 

Որ թեպետ և ինձ հերոսի տեղ եմ դնում, 

Բայց շատ հաճախ նրա ճամփից շեղ եմ գնում,- 

Նա խիզախ է, իսկ ես՝ զգույշ, 

Նա գործում է, ես՝ լոկ զգում, 

Նա կարող է, թե տեղը գա, 

Եվ զո՛հ գնալ, անվախ մեռնե՛լ, 

Իսկ ես՝ նրան... լա՜վ ըմբռնել, 

Բայց ո՛չ նրա ճամփան բռնել... 

Հեշտ է, գուցե, գրքեր գրե՜լ՝ ո՛չ թե կարդալ... 

17.VI.1957թ.

Մոսկվա

 ԾԱԽՈՒՄ - ԱՌՆՈՒՄ - ԲԱՇԽՈՒՄ ԵՄ

Թե ավելորդ գորով ունեք՝ 

Տարեք շուկա՜, 

Ես ծախո՜ղ եմ, ո՛չ թե առնող: 

Թե ավելորդ կորով ունեք՝ 

Ես կամ ու կամ, 

Էլ ինձնից էլ լավ ձեռք բռնո՞ղ: 

Խե՞լք եք ծախում՝ 

Առնողը չեմ, 

Թե գինն անգամ ջրի գին է,- 

Հաջողությա՛ն համն եմ անգամ ես մոռացել,

Ահա թե ի՜նչ: 

Ելք չե՞ք ծախում՝ 

Հազա՜ր ափսոս, 

Թե չէ մուտքը իմ կողքին է, 

Չի պահանջվում և մուտքի տոմս - 

Քիչ է մնում քաշեն թևից: 

Ինչի՜ս է պետք և ձեր երգը, 

Առնող ճարեք՝ ինքըս ծախեմ: 

Դահլիճ լինի կամ լսարան՝ 

Այդ ուրի՛շ բան, 

Կառնեմ ե՜ս էլ: 

Ինչի՜ս է պետք ձեր տարերքը, 

Փոխող բերեք՝ ինքըս փոխեմ: 

Հանգի՜ստ փոխեմ իմ տարերքի գոնե կեսը: 

Ո՞վ է այնտեղ համարյա թե ձրի ծախում նահանջ: Ունե՛մ: 

Ինձ հարձակման թափ էլ պետք չէ:- 

Ճարպկությա՜ն պահանջ ունեմ... 

Ո՞վ է այնտեղ ներկեր ծախում,- 

Ներկարա՞ր եմ ու նախշո՞ւմ եմ... 

...Եվ շատ բաներ, 

Որ չեն ծախվում ու չեն առնում, 

Ես բաշխո՜ւմ եմ: 

Ես բաշխում եմ ազնըվության անցագըրեր, 

Սակայն ո՛չ թե «մի անգամվա», 

Այլ «մշտական»՝ միանգամայն: 

Ես բաշխում եմ հանդըգնությո՜ւն, 

Ո՛չ ճգնություն 

Անզորության փակ շրջանում, 

Եվ ո՛չ մտքի մթագնություն, 

Այլ տքնությո՜ւն, 

Որ թռիչքով է վերջանում: 

Գութ ու խղճից զրկվածներին՝ 

Մինչև անգամ ո՛չ խղճի խայթ, 

Ողորմաբար խի՜ղճ եմ տալիս. 

Ո՜չ թե դեմքի ծամածըռանք, 

Այլ օգնություն աղերսելու ճիչ եմ տալիս՝ 

Ցավածներին, 

Անմահություն՝ 

Զոհվածներին, 

Ծլարձակում՝ 

Բովվածներին, 

Անդավաճան ընկերություն՝ 

դավվածներին, 

Բարի գալուստ՝ 

չվածներին... 

Համակրությո՞ւն է հարկավոր բարի գործին, 

Եվ մաքրությո՞ւն է հարկավոր միտք ու հոգու,- 

Թեկուզ մտքո՛վ, նույնիսկ հոգո՛վ լոկ կամեցեք 

Եվ... մի՛ քաշվեք-կարկամեցեք, 

Մո՜տ համեցեք... 

Ես ծախում եմ, նաև առնում 

Եվ, հույս ունեմ, ինձ չեք խառնում 

Չարաշահող չարչիներին, 

Թե չէ, գիտե՞ք, ո՛չ թե աստված, 

Չարչինե՜րն էլ ձեզ չեն ների...

04-05.VI.1957թ.

Մոսկվա

    ԳԺՎՈՒՄ ԵՄ

 

Եվ ինձ լսելով՝ 

Կարող են ասել. 

«Գժվե՞լ է, ի՜նչ է». 

Իսկ ես էլ կասեմ. 

«Այո՛, գժվե՜լ եմ, 

Ինչո՞ւ չգժվել»: 

Իսկ գժվելով չե՞ն սիրում ու ատում: 

Իսկ գժվելուց չէ՞ փայտը ճարճատում: 

Առանց գժվելու՝ չկա՛ շահած մարտ: 

Առանց գժվելու՝ չե՛ն ծնի նոր մարդ: 

Մինչև չգժվի՝ ջուրը չի՛ եռա, 

Կեղև չի պատռի հատիկը նռան: 

Ծառե՞րն են փթթում՝ 

Գժվա՜ծ են անշուշտ: 

Երկի՞րն է պտտում՝ 

Գժվա՜ծ է անշուշտ... 

Սերմերը մինչև կարգին չգժվեն՝ 

Բե՛րք չեն դառնալու: 

Թաթերը մինչև կարգին չգժվեն 

Ձե՜ռք չեն դառնալու: 

Բառերն էլ մինչև կարգին չգժվեն՝ 

Ե՜րգ չեն դառնալու... 

Ա՜խ, ուր էր թե ես միշտ գի՛ժ լինեի... 

01.X.1961թ.

Երևան

ԴԻՄՈՒՄ ԵՄ ՊԱՀԱՆՋԵԼՈՒ ՊԵՍ

Դո՛ւ, որ գալիս ես մեր մանուկների արդար պահանջով, 

Իբրև պատասխան նրանց սրսըփուն ակնկալիքի. 

Դո՛ւ, որ գալիս ես մրսկան արտերի դողդոջուն կանչով, 

Իբրև պատասխան նրանց կարիքի. 

Դո՛ւ, որ ոտներըդ խճողել ես դեռ անցյալի ցանցով, 

Մինչդեռ ձեռքերըդ մեկնել ես արդեն կանչող գալիքին,- 

Արի՜, Նո՛ր Տարի, 

Գալուստըդ բարի՜: 

Արի՜, Նո՛ր Տարի, 

Բայց... այնպե՛ս արի, 

Որ ատոմական այս ահեղ դարի 

Գոռ ժամացույցը ինքն իրեն լարի 

Մայրացած հարսի սրտատըրոփի համաչափությամբ, 

Եվ նրա անտես սլաքները զույգ 

Իրենց վիրավոր թևաթափությամբ 

Ոչ թե մեզ կրկին 

Քարանձավների անաչ խոռոչը մատնացույց անեն, 

Այլ Տիեզերքի անկոխ դաշտերին 

Մեր զույգ աչքերի հայացքը տանեն... 

Արի՜, Նո՛ր Տարի, 

Բայց... այնպե՛ս արի, 

Որ ավելանա աշխարհի բարին, 

Եվ այդ աշխարհի բախտի վրայով 

Խևորեն ձգված մետաղալարին 

Լարախաղացի ծպտըված տեսքով Չա՛րը չպարի՝ 

Ողջ մարդկությանը դնելով ծանոթ ծաղրածուի տեղ... 

Ձյունն է վար իջնում 

Ու ծածկում մայթեր, ծառեր ու թիթեղ: 

Իսկ ուրիշ մի տեղ 

Անձրևն է կրկին 

Երկինք ու երկիր մեկմեկու հինում, 

Կարծես թե հսկա տավիղ է շինում, 

Որի հոսանուտ լարերի վրա 

Իրիկնամուտի տավղահար քամին 

Մրսած մատներով 

Պիտի նվագի հինավուրց տաղեր՝ 

Ի վերա սիրո, 

Վասն խնդության, 

Վասն մարդկային ոգու խենթության: 

Անձրևի տեսքով, 

Ձյան կերպարանքով 

Այդ դու ես գալիս: 

Արի՜, Նո՛ր Տարի, 

Գալուստդ բարի՜: 

Բայց... այնպե՛ս արի, 

Որ անձրևը հորդ սրբելով տանի 

Ոչ միայն կեղտը հոգնած մայթերի, 

Այլ նաև փոշին ու մուրը հոգու, 

Այլև խավար խոհ ու խարդախ խոկում, 

Եվ ձյունը իջնի որոգայթների՛, 

Ծանըր ամոթից շիկնած այտերի՛, 

Ուրացումներից դեղնած-ժանգոտած սրտերի՛ վրա 

Եվ իր այդ ճերմակ բարությամբ շռայլ 

Մարդուն մարդու դեմ պարզերե՜ս անի... 

Արի՜, Նո՛ր Տարի, 

Բայց այսպե՛ս արի, 

Եվ ոչ թե այնպե՛ս, որ ձյունը ճերմակ 

Դառնա վարակի սավան ու վերմակ, 

Եվ որ անձրևի ջուրն աստվածային 

Մարդու արյունը ջրի վերածի, 

Ու ճառագա՛յթը, ճառագա՜յթն անբիծ 

Մկըրտվի իբրև մի ահեղ ու պիղծ 

Նոր հիվանդության դիվային անուն, 

Որից մինչև իսկ մահն է մահանում... 

Արի՜, Նո՛ր Տարի, 

Գալուստդ բարի՜:

Եվ արթնացրո՛ւ քո թնդուն քայլքով 

Ուշ մնացածին, 

Քնով տարվածին. 

Տո՛ւր ապաքինում հոգով ցավածին, 

Հիասթափվածին՝ նոր մի հիացում, 

Սիրասթափվածին՝ մի նոր միացում. 

Ձեռքից հավատը փախուստ տվածին, 

Իբրև Նոր Տարվա բաղձալի նվեր, 

Տո՛ւր նոր հավատի կապակուռ թևեր, 

Մանկանը՝ մեծի մտքի լիացում, 

Մեծին՝ մանուկի անարատություն, 

Տափարակներին՝ Արարատություն, 

Իսկ Երկրագնդին՝ մի առատություն, 

Որ նրա վրա Քաղցը այսուհետ 

Չունենա ո՛չ մի կայսրություն ու գահ, 

Ու Սարսափն իրեն թագակիր չզգա. 

Որ Ազատությունն իր բառե գունեղ շապիկը ճեղքած 

Տրվի ճախրանքի, 

Ու Մարդն ազատվի իր հին գերության նոր հաճախանքից, 

Ու Մարդն այսուհետ ո՛չ մի տեղ երբեք չգունավորվի. 

Եվ որ այլևըս ո՛չ մի ժողովուրդ, 

Ո՛չ մի ազգ ու ցեղ 

Պատմության քափից ու սև մրուրից չթունավորվի, 

Դառնա լիազո՛ր, դառնա լիիրա՛վ,- 

Ու մենք, վերջապե՜ս, հասկանա՛նք իրար. 

Ամենքըս, բա՜վ է, հասկանա՛նք իրար: 

Նաև հասկանա՛նք, 

Որ մեր իսկ արյան գնդիկը մանըր 

Այս Երկիր կոչված գնդից ավելի մեծ է ու ծանըր... 

05.I.1963թ.

Երևան

                 ԱՐԴԱՐԱՑՆՈՒՄ ԵՄ

   

Արդարացնում եմ 

Այս երկինք կոչված հրա՛չք սիրունի, 

Հրա՜շք սիրունի 

Հիմար թվացող անտերությունը 

Եվ ա՛յն, 

Որ աստղե իր խալերի հետ 

Նա դեմքը ծածկող սև ամպեր ունի: 

Արդարացնում եմ 

Եվ անծիր ծովի ա՛յն թերությունը, 

Որ... ափեր ունի: 

20.VI.1957թ.

20.XI.1957թ.

Մոսկվա